Odpowiedzialność za czynności ładunkowe w świetle przepisów Prawa przewozowego i Konwencji CMR
Aktualności – Prawo transportowe.
Czynności ładunkowe są podstawowymi czynnościami, które występują przy wykonywaniu transportu towaru. Bez nich przewóz towaru stałby się niemożliwy. Wbrew potocznemu znaczeniu czynności ładunkowe nie są związane tylko z załadunkiem towaru, lecz również z rozładunkiem i przeładunkiem w trakcie przewozu. Dodatkowo obok wspomnianych czynności istnieją również czynności związane z rozmieszczeniem towaru na środku transportu oraz jego zabezpieczeniem.
Każda opisana powyżej czynność, dokonana w związku z zawartą umową, ma wpływ na późniejsze ukształtowanie się odpowiedzialności np. w przypadku powstania szkody transportowej. Dlatego warto wiedzieć, jakie są prawa i obowiązki przewoźnika związane z czynnościami ładunkowymi.
Na kim spoczywa obowiązek dokonania czynności ładunkowych?
Przepisy ustawy Prawa przewozowego wskazują w sposób jednoznaczny, że jeżeli umowa lub przepis szczególny nie stanowią inaczej, czynności ładunkowe należą odpowiednio do obowiązków nadawcy lub odbiorcy (art. 42 pkt. 1 ustawy Prawo przewozowe).
Oznacza to, iż strony umowy mają swobodę w określeniu, do kogo będzie należał obowiązek dokonania czynności ładunkowych. W przeważającej części czynności te dokonuje odpowiednio nadawca lub odbiorca. Uzasadnione jest to faktem, iż w niektórych przypadkach do dokonania czynności ładunkowych potrzebne jest użycie specjalistycznego sprzętu, którym nie dysponuje przewoźnik lub też nie posiada odpowiednich uprawnień do posłużeniem się nim. W przypadku, gdy umowa transportowa nie reguluje ww. kwestii przepis wskazuje, że czynności te należą odpowiednio do obowiązków nadawcy lub odbiorcy.
Pomimo, że co do zasady czynności ładunkowe należą do obowiązków nadawcy lub odbiorcy to bierne zachowanie się przewoźnika w trakcie wykonywania ww. czynności może zostać uznane za działanie nieprofesjonalne. Powyższe zapatrywanie zostało potwierdzone w doktrynie prawa:
Ze względu na to, że jednak to przewoźnik jest profesjonalistą w zakresie przewozu, nie powinien jedynie przyglądać się czynnościom ładunkowym nadawcy i rozładunkowym odbiorcy, ale współdziałać z nimi w taki sposób, aby dzięki jego kwalifikacjom czynności te zostały wykonane w sposób prawidłowy, tj. aby nie doszło do powstania szkody (T. Szanciło, Prawo przewozowe. Komentarz. Warszawa 2008).
Kto odpowiada za czynności związane z rozmieszczeniem ładunku?
Przepisy ustawy Prawa przewozowego nie odnoszą się do czynności związanych z rozmieszczeniem ładunku na środku transportu. Jednakże uznać należy, iż ww. czynności są ściśle związane z załadunkiem towaru. Tym samym w sytuacji, gdy strony w umowie nie przewidziały kto będzie odpowiedzialny za rozmieszczenie ładunku należy uznać, iż obowiązek dokonania ww. czynności spoczywa na nadawcy towaru. Powyższe jest konsekwencją tego, iż w sytuacji gdy do załadunku używany jest np. dźwig, to czynności załadunkowe nie kończą się na samym umieszczeniu ładunku na środku transportu, albowiem istotne jest jego rozmieszczenie tak, aby można dokonać jego zabezpieczenia, czy też nie narazić się na odpowiedzialność z tytułu przeciążenia dopuszczalnego nacisku na oś samochodu itp.
Kto odpowiada za czynności związane z zabezpieczeniem towaru ?
Podobnie jak w przypadku czynności dotyczących rozmieszczenia towaru ustawa Prawo przewozowe nie wskazuje, jaki podmiot odpowiedzialny jest za dokonanie czynności związanych z zabezpieczeniem towaru. Nie ulega żadnej wątpliwości, iż prawidłowe dokonanie zabezpieczenia ładunku ma wpływ na ewentualne powstanie szkody podczas przewozu. Zabezpieczenie towaru polega głównie na spięciu towaru pasami, umieszczeniu przekładek pomiędzy towarem, umieszczeniu listew lub belek zaporowych na burtach naczepy, czy też użycie specjalistycznej siatki itp.
W większości przypadków to przewoźnik dysponuje odpowiednim sprzętem umożliwiającym dokonanie prawidłowego zabezpieczenia. Jako, że jest również podmiotem świadczącym usługi w sposób profesjonalny to posiada niezbędną wiedzę, która umożliwia mu dokonanie właściwego zabezpieczenia przewożonego ładunku. Dlatego też uznać należy, iż to na przewoźniku spoczywa obowiązek dokonania czynności zabezpieczających przesyłkę chyba, że strony w sposób odmienny uregulują ww. kwestię w umowie.
Czynności ładunkowe w świetle Konwencji CMR
Należy zwrócić uwagę, iż Konwencja CMR, która znajdzie zastosowanie dla przewozów międzynarodowych, nie reguluje kwestii kto jest odpowiedzialny za dokonanie czynności ładunkowych oraz prawidłowe rozmieszczenie i zabezpieczenie towaru na środku transportu. Dlatego też w sprawach nieuregulowanych Konwencją CMR należy stosować przepisy prawa krajowego.
Odpowiedzialność za szkody związane z nieprawidłowymi wykonaniem czynności ładunkowych
Problematyka uregulowania kwestii, kto odpowiada za czynności ładunkowe oraz kto odpowiada za czynności związane z rozmieszczeniem i zabezpieczeniem ładunku powinna być jednym z kluczowych elementów umowy transportowej. Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 65 pkt 3 Prawa przewozowego przewoźnik jest zwolniony od odpowiedzialności, jeżeli utrata, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstały co najmniej z jednej z następujących przyczyn: ładowania, rozmieszczenia lub wyładowywania rzeczy przez nadawcę lub odbiorcę.
Podobne uregulowanie istnieje w Konwencji CMR. Zgodnie z art. 17 pkt.4 przewoźnik jest zwolniony od swej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie lub uszkodzenie towaru powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa wynikającego z jednej lub kilku następujących przyczyn: manipulowanie, ładowanie, rozmieszczenie lub wyładowanie towaru przez nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy lub odbiorcy.
Podsumowanie
Tym samym od postanowień konkretnej umowy może zależeć kto poniesie odpowiedzialność za szkodę związaną z czynnościami ładunkowymi. W przypadku braku postanowień umownych pozostaje stronom oparcie swoich roszczeń o wskazane wyżej przepisy, które określają obowiązki stron w zakresie czynności ładunkowych. Dlatego zaleca się uregulowanie przedmiotowej problematyki w umowie, aby uniknąć w przyszłości nieporozumień.
Stan prawny na 01.02.2016
Zapraszamy do kontaktu:
